گریس

معتبر ترین تعریف از گریس را می توان اینگونه بیان نمود: گریس محصول نیمه مایع تا جامد است که از متفرق شدن یک عامل سفت کننده در یک مایع روان کننده حاصل می شود. این تعریف حاکی از آن است که گریس یک مایع روان کننده است که به میزان مشخص سفت شده و دارای خواصی است که روغن روان کننده به تنهایی فاقد آن است. 1)مزایای گریس نسبت به روغن 1. با استفاده از گریس دفعات روانکاری کمتر می شود. 2. راحتی استفاده و بکار گیری گریس. 3. منتفی شدن چکه و نشتی روانساز. 4. امکان استفاده از سیستم آب بندی ساده تر در ماشین آلات. 5. چسبندگی خوب به قطعات. 6. راندمان بالاتر در شرایط دما و فشار بالا. 7. طراحی ساده تر دستگاه هایی که با گریس روانکاری می شوند. 2)معایب گریس نسبت به روغن 1. گریس ها نمی توانند دستگاهها را خنک کنند. 2. روغن ها راحت تر به قطعات و مجاری دستگاهها راه پیدا می کنند. 3. کارگر کمتری برای تعویض روغن و سرویس مورد نیاز است. 4. نگهداری و بسته بندی گریس ها با مسایل بیشتری توام است. تنوع روغن و ماده سفت کننده باعث شده انواع مختلف گریس با کارآیی های گوناگون ساخته و عرضه شوند. بطور کلی گریس را می توان براساس نوع روغن بکار گرفته در آن به دو دسته معدنی و سینتتیک تقسیم بندی نمود. 1-روغن های معدنی : که از برش های خاص نفت در پالایشگاه های سراسر دنیا پالایش و بر اساس نوع پایه نفت خام به دو گروه پارافینی و نفتنیکی تقسیم می شوند که هر یک ویژگی های خاص خود را درگریس القاء می کنند. 2-روغن های سنتزی : که برای شرایط ویژه در درجه های حرارت بالای 300c استفاده می شوند. البته این روغن ها اغلب گران قیمت هستند. مجدداً هر دسته را می توان بر اساس نوع سفت کننده به دو گروه تقسیم نمود. یک گروه صابون های سدیم ،لیتیوم، کلسیم ،آلومینیوم و ... و گروه ترکیبات غیر صابونی نظیرخاک های فعال شده بنتونیت ، یا پلیمر های خاص. بطور کلی برای انتخاب گریس مناسب باید به نکات ذیل توجه نمود: 1. توجه به شرایط و فشار کار در ماشین الات و انتخاب گریسی که بتواند از عهده روانسازی برآید. 2. گریس بتواند جلوی زنگ زدگی و خوردگی قطعات را بگیرد. 3. گریس بتواند در درجه حرارت های مختلف رفتار مناسبی ارائه دهد و تغییرات شدید ویسکوزیته نداشته باشد. 4. گریس با ترکیبات لاستیک های (الاستومرها) و اشرها و عایق های آب بندی seal)) سازگاری داشته و آنها را فاسد نکند. 5. انتخاب با توجه به امکان گریس کاری مجدد و عمر گریس صورت پذیرد. 3)تعاریف و اصطلاحات اصطلاحاتی که در بررسی گریس ها بکار می رود بشرح ذیل است: نفوذ پذیری و گرید Penetration &Consistency نفوذپذیری معیاری نسبی از قوام وسفت بودن گریس است. به همین دلیل قوام گریس حین کارکردن به دلیل خرد شدن الیاف به تدریج از بین می رود و گریس نرم و بعبارتی نفوذپذیری آن زیاد می شود. این آزمون اغلب پس از وارد کردن فشار و نیروی برش (shear) به گریس ،انجام می شود و نتیجه با عنوان نفوذپذیری پس از کار خوانده می شود. این آزمون برای تقسیم بندی گریس ها از حالت نیمه مایع تا جامد بکار می رود.

نقطه قطره ای شدن Drop-point نمایانگر درجه حرارتی است که الیاف گریس بتدریج ذوب شده و گریس حالت ژلاتینی و نیمه جامد خود را از دست داده و در شرایط خاص آزمایشگاهی از روزنه دستگاه مربوط بصورت قطره جاری می شود. بافت texture گریس ها بر اساس طول و ضخامت الیاف آنها به چند دسته کره ای(Buttery) نرم (soft) الیافی کوتاه (short-fibrous) و الیافی بلند(long –fibrous) ،ریش ریش (string) تقسیم می شوند که هر یک کاربرد ویژه خود را دارد. رنگ color رنگ گریس ناشی از رنگ روغن بکار رفته در آن و یا در بعضی موارد پر کننده ویژه می باشد و به هر حال به کیفیت محصول ارتباط ندارد. گفتنی است که برخی از تولید کنندگان با اضافه نمودن رنگ های ویژه، منظور خاصی را برای کاربردهای ویژه القاء می کنند. پر کننده filler پر کننده ها موادی هستند از گروه روانسازهای جامد با اندازهای خیلی ریز (با مش بالا) که در برخی از گریس ها برای ایجاد کاربردهای ویژه بکار می روند. عمر سرویس service life طول عمرموثر گریس و فواصل زمانی که بایستی نسبت به تعویض گریس در شرایط ویژه دمایی اقدام نمود. مقاومت مکانیکی در دمای محیط Resistance to Softening at Room Temperature این ازمایش تا حدود زیادی مبین عمر گریس در درجه حرارت های معمولی بوده و میزان مقاومت در حفظ ساختار ژلاتینی را نشان می دهد. مقاومت در برابر آب Water Resistance مقاومت گریس ها در مواردی که با آب تماس پیدا کنند متفاوت است. برخی در برابر آب مقاوم نبوده و در حضور آب متلاشی و تشکیل امولسیون می دهندو لذا در این شرایط بایستی سریعاً نسبت به تعویض آنها اقدام نمود.بر عکس ،دسته دیگری از گریس ها مقاومت عالی در برابر آب از خود نشان داده و در پمپ های آب و سایر محیط های مرطوب استعمال میگردند. حدکثر دمای عملیاتی مجاز در دستگاه (درجه سانتی گراد) Max.Continuous Usable Temperature بیشترین درجه حرارتی است که می توان گریس را بطور مداوم در آن بکار گرفت بدون آنکه خواص خود را از دست بدهد. قابلیت حفظ ساختار در مقابل گرم وسرد شدن متوالی Reversibility Respect to Temperature Flactuations میزان برگشت پذیری گریس به حالت ژلاتینی اولیه خود نسبت به تغییرات درجه حرارت و ذوب و انجماد (ژلاتینی شدن) مکرر است. برخی از گریس ها بویژه گریس کلسیم (کاپ) با بالا رفتن دمای عملیاتی دستگاه و نزدیک شدن به نقطه ذوب گریس متلاشی و از هم می پاشند و حتی با خنک شدن دستگاه حالت ژلاتینی اولیه خود را بدست نمی آورند و بصورت دو فاز روغن و ذرات معلق صابون در می آیند. در این شرایط بایستی بی درنگ اقدام به تعویض گریس نمود. اصطلاحاً چنین گریس هایی را برگشت ناپذیر می خوانند و بر عکس گریس هایی که مجدداًحالت ژلاتینی خود را بدست می آورند، برگشت پذیر می نامند. قابلیت پمپ شدن در سیستم های مرکزی pumpability اگر گریس در دمای پائین خیلی چسبنده وسفت شود، سیستم هایی که بصورت مرکزی گریس را به ماشین آلات پمپ می کنند با مشکل مواجه می شوند. مقاومت فشار مکانیکی Resistance to Extreme Pressure (E.P.) با افزایش بار،گریس خود را از بین قطعات فلزی کنار کشیده و اجازه می دهد دو قطعه فلزی با هم تماس پیدا کنند . این مسئله توام با جوش خوردگی های موقت وجدا شدن های متوالی باعث فرسایش شدید قطعات می گردد. لذا از مواد افزودنی خاص برای افزایش مقاومت گریس در برابر فشار استفاده می شود تا با تشکیل لایه های مقاوم جلوی فرسایش را بگیرد. 2-جدول شرایط کارکرد جدول زیر شرایط گوناگون کار و چگونگی اتنخاب گریس مناسب را نشان می دهد.

انواع گریس های روانکار

همانطوریکه ذکر شد گرچه گریس ها دارای انواع گوناگون هستند اما انواع اصلی آنها را با ذکر خصوصیات اساسی می توان در جدول زیر طبقه بندی نمود: