تعاریف و اصطلاحات:
قبل از آنکه وارد بحث طبقه بندی انواع روغنهای روانکار گردیم لازم است با برخی از تعاریف آشنا شویم.
گرانروی
مقاومت یک سیال در مقابل جاری شدن گرانروی نام دارد.
تغییرات گرانروی نسبت به درجه حرارت را شاخص گرانروی گویند که با عدد بدون بعدی مشخص می گردد و هر چه این عدد بزرگتر باشد گرانروی روغن نسبت به درجه حرارت تغییرات کمتری خواهد داشت.
کمترین درجه حرارتی است که در آن به اندازه کافی روغن به بخار تبدیل شده و با هوا مخلوطی قابل اشتعال بسازد که در اثر آتش زدن در یک لحظه آتش بگیرد و خاموش شود.
کمترین درجه حرارتی است که درآن روغن آنقدر بخار تولید می کند که در اثر آتش زدن آتش بگیرد و احتراق ادامه پیدا کند .
کمترین دمایی که روغن می تواند در آن جاری باشد.
دمایی که روغن در آن دما به دلیل بوجود آمدن میکروکریستالها کدر می شود.
نقطه آنیلین
پائین ترین دمایی که در آن دما حجم مساوی از روغن و آنیلین یک محلول شفاف و یکنواخت تشکیل دهند.
روغن ها بر حسب دو پارامتر طبقه بندی می گردند:
1. گرانروی یا ویسکوزیته (طبقه بندی کمی ) ( نام )
2. سطح کارایی یا سطح کیفیت (طبقه بندی کیفی )( نام خانوادگی )
گرانروی عبارتست از مقاومت یک سیال در مقابل جاری شدن .
گرانروی بر دو نوع است:
گرانروی سینماتیک (حرکتی)
در مورد روانکارها و روغن ها گرانروی سینماتیک مد نظر قرار می گیرد که واحد معمول آن سنتی استوک با علامت اختصاری cSt می باشد.
بطور کلی گرانروی بصورت عدد در جلوی نام روغن های مختلف ذکر می شود.
کامل هیدرولیک 68: متوسط ویسکوزیته این روغن در 68cSt,40°c می باشد.
کامل هیدرولیک 100: متوسط ویسکوزیته این روغن در 68cSt,40°c می باشد.
سطح کیفیت
سطح کیفیت مشخص کننده نوع روغن وسیستمی که این روغن در آن بکار برده می شود می باشد.
سطوح کیفیت یا بصورت حروف لاتین نظیر سطح کیفیت CD,CE,SE,SG و یا ترکیب حروف و اعداد مانندMIL-L-2104D&CCMC,GL می باشد.
عموما" شرکت های تولید کننده روغن از ذکر سطح کیفیت در نام روغن خودداری می کنند و نام های تجارتی خاصی را برای محصولات خود در نظر می گیرند که با مراجعه به مشخصات روغن مورد نظر که از طرف شرکت سازنده ارائه میشود می توان سطح کیفیت را که جزء این مشخصات است بدست آورد.
به عنوان مثال روغن موتور کامل (با گرانروی های مختلف)دارای سطح کیفیت APl SC/CCمی باشد که در مشخصات مربوطه وهمچنین روی ظروف بسته بندی
آن ذکر شده است.
1-5)طبقه بندی انواع روغن های موتور
انجمن مهندسین خودروی آمریکا با علامت اختصاری SAE جدولی را برای طبقه بندی روغن های موتور بر اساس درجه گرانروی آنها پیشنهاد کرده اند که مورد قبول تمامی تولید کنندگان و مصرف کنندگان روغن موتور در سطح جهان می باشد وامروزه بعنوان مرجع در خصوص گرانروی روغن های موتور توسط تمامی دست اندرکاران مورد استناد قرار می گیرد.
|
SAE J300 Viscosity Grades Engine Oils
|
|||||
|
High Shear Viscosity (cP) at 150 °c Min. and 100 s Min.
|
Kinematic Viscosity (cSt)at 100°c Max.
|
KinematicViscosity (cSt)at 100 °c Max.
|
LowTempereture(C)
Pumping Viscosity cP MAX.
With no Yeild Stress
|
LowTempereture(C)
Cranking Viscosity cP Max.
|
SAE
Viscosity
Grades
|
|
-
|
-
|
3.8
|
60000at-40
|
3250at-30
|
0w
|
|
-
|
-
|
3.8
|
60000at-35
|
3500at-25
|
5w
|
|
-
|
-
|
4.1
|
60000at-30
|
3500at-20
|
10w
|
|
-
|
-
|
5.6
|
60000at-25
|
3500at-15
|
15w
|
|
-
|
-
|
5.6
|
60000at-20
|
4500at-10
|
20w
|
|
-
|
-
|
9.3
|
60000at-15
|
6000at-5
|
25w
|
|
206
|
<9.3
|
5.6
|
-
|
-
|
20
|
|
206
|
<16.3
|
9.3
|
-
|
-
|
30
|
|
2.9(0w-40,5w-40 and10w-40 grades)
|
<16.3
|
12.5
|
-
|
-
|
40
|
|
3.7(5w-40,20w-40 and25w-40,40 grades)
|
<16.3
|
12.5
|
-
|
-
|
40
|
|
3.7
|
<21.9
|
16.3
|
-
|
-
|
50
|
|
3.7
|
<26.1
|
21.9
|
-
|
-
|
50
|
All valusare critical specifications as diffined by ASTM d3244 1 cp=1mpa,s ,1Cst=1 mm s :Notes ASTM D5293 astm d4684
Note the persenve of any yield stress detectable by this method constitutes afailure regardless od viscosity ASTM D 445 ASTM D 4683, CEC L-36-A-90 ASTM D 47771
روغن موتور از لحاظ گرانروی به دو دسته کلی تک درجه ای (mono Grade ) مانند روغن 30 ،40،50 و چند درجه ای یا چهار فصل (Multi Grade) مانند روغن های 10w30,15w40,20w50 تقسیم می شوند. این نوع از روغن ها به علت داشتن مواد افزودنی خاص ، در سرما (هنگام استارت موتور) مثل سبک (مثلاً 10w یا SAE 20W ) هستند یعنی موتور به راحتی روشن می شود و روغن به سرعت به تمام قسمت های موتور می رسد و روغنکاری قطعات رابخوبی انجام می دهد و با گرم شدن موتور گرانروی روغن 40 تا 50می رسد لذا در گرما لایه روغن بین قطعات باقی می ماند و بخوبی آنها را از یکدیگر جدا می کند. از آنجایی که 80 درصد ساییدگی قطعات متحرک موتور در مرحله استارت رخ می دهد لذا روانکاری قطعات در این مرحله که معمولاً موتور سرد است حائز اهمیت بوده و ضروری است از روغن های چند درجه ای که در سرما دارای گرانروی پائین هستند استفاده شود. سطح کیفیت انجمن نفت امریکا با علامت اختصاری API روغن موتور را بر اساس سطح کیفیت در دو گروه بنزینی و دیزلی طبقه بندی نموده است. روغن های مخصوص خودروهای بنزینی از پائین ترین سطح کیفیتی یعنی SA شروع می شود و هر چه کیفیت بالاتر می رود حرف دوم از A به ترتیب حروف الفبای لاتین جلومی رود که امروزه اخرین و بالاترین سطح کیفیت SM می باشد. روغن مخصوص خودروهای دیزلی از پائین ترین سطح کیفیت یعنی CA شروع می شود و هر چه کیفیت بالاتر می رود حرف دوم از A به تریب حروف الفبای لاتین جلوتر می رود که امروزه اخرین و بالاترین سطح کیفیت CH4 می باشد. (کیفیت بالاتر→ کیفیت پائین تر ) SA-SB-SC-SD-SE-SF-SG-SH-SJ-SL-SM :روغن های بنزینی CA-CB-CC-CD-CE-CF4-CG-CH4-CI4 : روغن های دیزلی علاوه بر API سایر موسسات از جمله ارتش آمریکا با علامت اختصاری MIL –L و سازندگان خودرو کشور های بازار مشترک اروپا با علامت اختصاری CCMC که اخیراً با علامت اختصاری ACEA جایگزین شده است ،در مورد طبقه بندی کیفی روغن های موتور استاندارد هایی تعریف نموده اند که جهت مقایسه آنها دو جدول ذیل ارائه می گردد. طبقه بندی APIبرای روغن موتور (چهار زمانه)
|
API
|
معادل MIL-
|
توصیف خلاصه در مورد ترکیبات
|
|
SA
|
-----------
|
روغن پایه
|
|
SB
|
----------
|
SA+ مواد ضد خوردگی + ضد اکسیداسیون
|
|
SC
|
----------
|
+SB،مواد ضد زنگ +ضد سائیدگی + پاک کنندگی
|
|
SD
|
----------
|
مشابه SC, دارای مقدار بیشتری از مواد افزودنی
|
|
SE
|
MIL-L-46152A
|
مشابه SD دارای مقدار بیشتری از مواد افزودنی
|
|
SF
|
MIL-L46152B,C
|
مشابه SE، اما دارای مواد ضد کسیداسیون و ضد سائیدگی
|
|
SG
|
MIL-L46152D,E
|
مشابه SF با دارا بودن کیفیتی برتر از آن با مقدار بیشتری از مواد افزودنی
|
|
SH
|
-----------
|
مشابه SG با دارا بودن کیفیتی که آزمون های آزمایشگاهی متعددی شامل آزمون NOAK فراریت و قابلیت فیلتر شدن را جواب می دهد.
|
|
SJ
|
---------------
|
مشخصات مشابه SH با دارابودن کیفیتی برتر که ازمونهای Gelatin index ,homogeneity/ miscibility را جواب می دهد.
|
طبقه بندی انواع روغن های دنده خودرو انجمن مهندسین خودروی آمریکا (SAE) بر اساس جدول زیر روغن های دنده خودرو را از لحاظ درجات گرانروی طبقه بندی نموده اند.
|
Axle and manual transmission lubricant viscosity classfication
|
||||||||
|
250
|
140
|
90
|
85w
|
80w
|
75w
|
70w
|
SAE Classification
|
|
|
41.0
|
24.0
|
13.5
|
11.0
|
7.0
|
4.1
|
4.1
|
Min
(cSt)
|
Viscosity
@100°C
|
|
NO Req
|
41.0
|
24.0
|
No Requirement
|
max
(cSt)
|
||||
|
No Requirement
|
-12
|
-26
|
-40
|
-55
|
Viscosity of 150000cp max .temp°C
|
|||
|
No Requirement
|
Channel point
min. °C
|
|||||||
|
No Requirement
|
Flash point
min. °C
|
|||||||
|
85w140
|
80w-90
|
75w
|
MIL-L-2105E
Specification
|
|
|
24
|
13.5
|
4.1
|
Min
(cSt)
|
Viscosity
@100°C
|
|
<41.0
|
24.0
|
------
|
max
(cSt)
|
|
|
-12
|
-26
|
-40
|
Viscosity of 150000cp max .temp°C
|
|
|
-20
|
-35
|
-45
|
Channel point
min. °C
|
|
|
180
|
165
|
150
|
Flash point
min. °C
|
|
(cSt) مخفف واحد گرانروی یعنی centi stockes است.
سطح کیفیت
انجمن نفت آمریکا (API) روغن های دنده خودرو را براساس سطح کیفیت آنها طبق جدول زیر طبقه بندی نموده است:
|
علامت طبقه بندی
|
معادل در طبقه بندی ارتش امریکا (MIL-L)
|
ماهیت یا مورد مصرف
|
|
GL-1
|
----------
|
روغ دنده سیستم های دستی (مارپیچی ) روغن پایه بدون ماده افزودنی کاهش دهنده اثرات فشار برای شرایط سبک.
|
|
GL-2
|
----------
|
دارای کیفیتی برتر از GL-1 با ماده افزودنی ضد سائیدگی
|
|
GL-3
|
--------
|
دارای کیفیتی برتر از GL-2 با مقدار کمی ماده افزودنی کاهش دهنده اثرات فشار برای شرایط متوسط
|
|
GL-4
|
MIL-L-2105
|
متناسببرایجعبه دنده های (گیربکس های ) بسیاری از خودروها
|
|
GL-5
|
MIL-L-2105 C,D
|
مناسب برای دیفرانسیل ها و دنده های هیپوئید و برخی از جعبه دنده های خودکار
|
|
GL-6
|
---------
|
روغن دنده های ویژه ( نوعی خاص از دنده های هیپوئید.)
|
طبقه بندی روغن های صنعتی
گرانروی
سازمان بین الملل استاندارد با علامت اختصاری ISO روغن های صنعتی را بر اساس گرانروی آنها طبق جدول زیر طبقه بندی نموده است . در این طبقه بندی محدوده گرانروی هر ردیف بر اساس تفاوت 10% نسبت به میانگین گرانروی آن ردیف تعریف شده است.
|
ISO Viscosity Grade Conversions
|
||||||
|
Saybolt viscosity
SUS
100°f (37.8 °c)
|
ASTM
Saybolt
VISCOSITY
Number
|
Kinematic
Viscosity limits cSt 40°c
(104°f)
|
Mid-point
Kinemtic
viscosity
|
ISO
Viscosity Grade
|
||
|
MAX
|
Min
|
MAX
|
Min
|
|||
|
35.5
|
34.0
|
32
|
2.42
|
1.98
|
2.2
|
2
|
|
38.2
|
36.5
|
36
|
3.52
|
2.88
|
3.2
|
3
|
|
42.7
|
39.9
|
40
|
5.06
|
4.14
|
4.6
|
5
|
|
50.3
|
45.7
|
50
|
7.48
|
6.12
|
6.8
|
7
|
|
62.8
|
55.5
|
60
|
11.0
|
9.00
|
10
|
10
|
|
83
|
72
|
75
|
16.5
|
13.5
|
15
|
15
|
|
115
|
96
|
105
|
24.2
|
19.8
|
22
|
22
|
|
164
|
135
|
150
|
35.2
|
28.8
|
32
|
32
|
|
234
|
191
|
215
|
50.6
|
41.4
|
46
|
46
|
|
345
|
280
|
315
|
74.8
|
61.2
|
68
|
68
|
|
500
|
410
|
465
|
110
|
90.0
|
100
|
100
|
|
750
|
615
|
700
|
165
|
135
|
150
|
150
|
|
1110
|
900
|
1000
|
242
|
198
|
220
|
220
|
|
1600
|
1310
|
1500
|
352
|
288
|
320
|
320
|
|
2300
|
1880
|
2150
|
506
|
414
|
460
|
460
|
|
3400
|
2800
|
3150
|
748
|
612
|
680
|
680
|
|
5000
|
4100
|
4650
|
1100
|
900
|
1000
|
1000
|
|
7500
|
6100
|
7000
|
1650
|
1350
|
1500
|
1500
|
سطح کیفیت
به دلیل تعدد زیاد روغن های صنعتی و به تبع تنوع آن سطح کیفیت آنها برای هر محصول در هنگام معرفی و ارائه مشخصات آن سطوح کیفیت مربوطه ذکر خواهد شد و در اینجا فقط به ارائه جدول ذیل جهت آگاهی از انواع سطوح کیفیت روغن های صنعتی بسنده می شود . بدیهی است چنانچه خوانندگان محترم تمایل به آگاهی از جزئیات هر یک از سطوح کیفیت را داشته باشند شرکت روانکاران صنعت در راستای استراتژی توسعه دانش فنی روانکاری آماده هر گونه همکاری خواهد بود.
|
کاربرد و سطوح کیفیت
|
دسته بندی روانسازی صنعتی
|
|
توربین بخار 51515 ASTM 7220 B DIN
M-L-17331 H,BC 489
|
Turbine Oils
|
|
روغن دنده های صنعتی DIN5157 pt3
(French steel) FT 158
US Steel224 , AGMA 250-04
Cincinati Milacron P35,P59,P63
|
Industrial gear Oils
|
|
روغن های هیدرولیک afnor NEF 48603,DIN 5152pt I&ll
MAN n 689 H-LPD.DENISON HF-O
Cincinati Milacron p68 ,p69,p70
Mil-H-24459 ,mil-l-17672D
|
Hydraulic Oils
|
|
ویژه انواع ماشین ابزار با سطوحکیفیت روغن های دنده روغنی ، هیدرولیک و بستر کشویی ها
|
Machine Tool Oils
|
|
روغن های سیستم غلطکی و کشویی
Cincinatati Milacron P47 ,P50
Fernch steel FT172
|
Slidway Oils
|
|
روغن های برش active مخصوص فلزات غیر رنگی
روغن های برش inactive مخصوص فلزات رنگین
|
Neat Cutting Fluids
|
|
روغن های امولوسیون شونده مخصوص عملیات تراشکاری
|
Soluble Cutting Fluids
|
|
مخصوص کشش انواع ورق و مفتول
|
Drawing Lubricants
|
|
روانسازی عملیات نورد فلزات
|
Rolling Lubricants
|
|
روغن های عایق الکتریکی BS148
مخصوص دنده ترانسفور مرو کلیدهای فشار قوی IEC296
|
Transformer &Switch Gear Oils
|
|
روغن های عایق الکتریکی کابل فشار قوی IEC465
|
Cable Oils
|
|
روغن های کمپرسور های برودتی
DIN 51503BS,2626&6412
DIN 8960,ISO6743
|
Refrigation Oils
|
|
روغن کمپرسور هوا
|
Comperessor Oils
|
|
روغن انتقال حرارت
|
Heat Transfer Oils
|
|
روغن های گردشی عملیات حرارتی فلزات
|
Heat Teatment Oils
|
|
روغن های گردشی DIN 5152 pt,1&Denison HFl
|
Circulating Oils
|
